Samen blijven zoeken naar toegevoegde waarde
woensdag 9 juli 2025
Dossier: De Tandem
Zij werkt voor een impactgedreven middenveldorganisatie. Hij voor een projectvereniging (IGS) van 13 gemeenten. In een regio waar ‘ondernemingszin’ niet enkel een boutade is - maar wel het uitgangspunt – floreren doorgedreven partnerschappen, vele bovenlokale projecten en de goesting om beter te doen. De Federatie in gesprek met twee plaatselijke sterkhouders.
Zuidwest is het intergemeentelijke samenwerkingsverband cultuur (IGS) dat door Vlaanderen al het langst wordt gesubsidieerd. Erfgoed, cultuur en vrijetijdsparticipatie vormen de belangrijkste pijlers. Tegen april 2026 formuleert Zuidwest via een cultuurnota nieuwe doelstellingen en ambities. Avansa Mid-en Zuidwest heeft haar beleidsplanoefening net achter de rug. Vertrekkend vanuit regionale bezorgdheden en toekomstdromen, organiseren zij vorming, stimuleren ze gemeenschapsvorming, ontplooien ze culturele activiteiten en zetten ze de samenleving in beweging.
Nathalie Van Leuven, coördinator van Avansa Mid- en Zuidwest en Marnix Theys, algemeen coördinator van Zuidwest.
Jullie werken (deels) in dezelfde regio. En samenwerken zit hier in het bloed. Maak dat eens concreet.
Marnix: "Barak Futur, uit 2017, is voor mij nog altijd een modelvoorbeeld: een creatief wijkproject waarbij we, onder andere via erfgoed, de verhalen over verleden en toekomst van deze levendige volksbuurt in Menen naar boven wisten te halen. Ik denk aan het voortraject, tekeningen, het museum voor één dag… Een bijzonder fijne ervaring in een breed partnerschap." Nathalie: "De gemeenschap stond echt centraal. Er waren onteigeningen aan de gang, de rivier werd verlegd, heel wat nieuwe inwoners kwamen aan met hun eigen verhaal… Mensen terug samenbrengen in een wijk die het op dat moment heel moeilijk heeft, was voor ons de reden om te participeren. Ons doel was de sociale cohesie bevorderen. En erfgoed, de sterkte van Zuidwest, was een ideaal middel om die verbinding te creëren."Waar raakvlak is, vinden jullie elkaar. Ook meer recent?
Marnix: "Op 6 november organiseren we samen onze derde State of the Region. Een inspiratie- en ontmoetingsmoment voor verenigingen, (jeugd)collectieven en burgerinitiatieven. Toevallig ook in Menen (lacht). Maar daarvoor al in Roeselare en Deerlijk. We vertrekken vanuit de vragen die buurtcomités of lokale groepen bezig houden. Het is een manier om vrijwillig initiatief, maar vooral collectief engagement te ondersteunen. Hier kunnen ze ervaringen delen over de dingen die ze doen om maatschappelijke verandering teweeg te brengen."Waarin ligt de complementariteit van jullie werking dan precies?
Nathalie: "De toegevoegde waarde van Marnix is dat hij in veel overleggen zit. Met cultuurcentra, bibliotheken,… Laat ons zeggen de meer traditionele cultuuractoren in de regio. Zuidwest heeft ook een sterke band met de lokale overheden. Wij als Avansa staan dichter bij de deelnemers, zoeken het lokale publiek op, betrekken initiatieven die vertrekken vanuit de burger. En, we brengen onze sociaal culturele participatiemethodieken in, terwijl de kennis van erfgoed dan voornamelijk bij de IGS zit."Een duidelijk gevolg van decreten en structuren.
Marnix: "Juist! Veel komt voor uit de context waarin je werkt. Onze bazen zijn lokale overheden. Dertien schepenen en evenveel gemeenteraadsleden die samen een projectvereniging vormen. Wij kiezen ervoor om ook vrijetijdscoördinatoren of, afhankelijk van de thematiek, cultuurhuizen of bibliotheken te betrekken. Maar het vehikel van onze IGS is vrij rigide. Naast de huizen, gelinkt aan onze lokale besturen, zijn nog zoveel meer andere spelers in het veld. Onafhankelijke kunstenorganisaties, het brede vrijwilligersveld, de amateurkunsten, … Eigenlijk zouden we eens moeten denken hoe we die méér bij onze werking kunnen betrekken."Nathalie: "Als je impactgedreven wil werken, moet je soms ook kritisch en ongebonden een standpunt kunnen innemen. Het is belangrijk dat er ook onafhankelijke organisaties zijn die vrij hun mening verkondigen. Dat is de kern van onze job. Opkomen voor een zorgzame samenleving. Overheidsorganisaties e intercommunales kunnen nog net een fototentoonstelling over dakloosheid hosten i.h.k.v. Abri (de Woonzaak). Maar vergaande kritiek op het woonbeleid mogen zij niet geven. Daarin verschillen we dus. En het klopt dat besturen vaker expliciet mogen benadrukken dat middenveld- en burgerinitiatief ook bijdragen aan de cultuur en dynamiek van een regio. Ze dragen in de eerste plaats uit wat ze zelf doen, maar vergeten hoeveel mensen en andere partners ook deel uitmaken van het systeem. Communiceer daarover. Erken hun werk."
Waar overlap is, zoeken en vinden we elkaar.
Dat het bruist, blijkt ook uit de vele goedgekeurde bovenlokale cultuurdossiers.
Nathalie: "De West-Vlaamse ondernemingszin zit daar zeker voor iets tussen. Bovendien hebben we in Kortrijk een sterk kunstenoverleg waardoor organisaties elkaar echt treffen en elkaar echt kennen waardoor je sneller samen aan dossiers schrijft." Marnix: "Ik denk dat Durf 2030 daarin ook een katalysator is, net als wijzelf. Zuidwest zet in op talentontwikkeling en geeft een podium aan kunstenaars uit de regio. Vensterlanden (n.a.v. 150 jaar Stijn Streuvels) is zo’n parel waarbij in co-creatie vijf artistieke installaties tot leven kwamen. Rond natuur, taal, rouw, migratie en ambacht en natuur. Zuidwest tracht altijd nauw betrokken te zijn. Het eigenaarschap ligt bij de indiener, maar wij zitten met de organisaties mee aan tafel: begeleiden brainstormsessies, verrijken de idee, brengen mensen in contact met elkaar, helpen bij hun schrijfsessies. We helpen waar het kan. Onze IGS heeft trouwens, met eigen gemeentelijke bijdragen, een eigen Impulslijn cultuur voor private en publieke actoren van zodra die met drie zijn. Ook daar is Zuidwest betrokken van aanvraag tot uitvoering. Spraakmakend staaltje daarvan: extreme luchtacrobatie in de silo aan een oude hoeve. Waar de impulsondersteuning o.a. heeft geleid tot een verbindende route met erfgoedsites langs Leie, Schelde en Kanaal Bossuit-Kortrijk."Klinkt als een elegant opstapje naar jullie nieuwe rol, vanaf 2027, om ‘kleinschalige’ bovenlokale projecten te beoordelen.
Marnix: "Ik beschouw het als een zeer grote opportuniteit. Anderzijds ben ik er onvoorstelbaar benauwd (bang) voor want wij willen stimuleren maar tegelijk zullen we een rol opnemen in de beoordeling van die projecten. Deontologisch wringt dat gewoon… – Nathalie fronst de wenkbrauwen en vraagt zich af hoe Zuidwest dat gaan doen?"Marnix: "Hoe we dat gaan doen, moet straks allemaal omschreven staan in de cultuurnota die we nu opmaken. We bekijken momenteel met alle West-Vlaamse IGS’en om dit op een zelfde manier te doen of we een provinciale pool van beoordelaars te vormen."Nathalie: "Ik vind dit een goed gesprek. Ik realiseer me plots dat wij nog een veel grotere rol kunnen opnemen om al die subsidielijnen bekend te maken bij sociaal-culturele spelers. Misschien komt het geld nu te vaak traditioneel initiatief toe. Voor organisaties met een migratieachtergrond, bottom-up burgerbewegingen, kleine collectieven weten dat er zo’n oproep is … is het veelal al te laat. Dat heeft dus tijd en toeleiders nodig. Misschien kunnen Avansa en FMDO (met wie Avansa haar werkplek deelt, nvdr.) iets betekenen in de communicatie of in het verbinden van organisaties."
Naast het schrijven van een cultuurbeleidsplan voor 6 jaar, de verlenging van de erfgoedconvenant en de openheid om een bovenlokale jeugdwerking onder de vleugels te nemen, start Zuidwest een traject richting het opzetten van een bovenlokaal netwerk vrijetijdsparticipatie.
Armoede. Een facet waar beide werkingen elkaar opnieuw raken.
Nathalie: "Avansa heeft veel expertise in het toegankelijk maken van de werking voor mensen in armoede. Wij weten wat nodig is om hen te bereiken en betrekken. Als de IGS daar -van overheidswege- een belangrijkere rol in krijgt, denken we graag mee. Ik ben wel benieuwd hoe de ondersteuning concreet in z’n werk zal gaan?"Marnix: "We zitten nog in de beginfase. Alle 13 gemeenten hebben de ambitie uitgesproken voor een bovenlokaal netwerk. Nu moeten we gaan concretiseren. Omdat jullie diversiteitsmedewerker zoveel kennis in huis heeft, ben ik natuurlijk blij dat ze deel wil uitmaken van onze trajectgroep."Een laagdrempelige werking is voor jullie cruciaal. De UiTPAS betekent hier ook veel in. Vertel.
Nathalie: "In onze dagelijkse werking is de UiTPAS heel belangrijk. 1 op 6 vormingen wordt geboekt door mensen in armoede die via dit systeem financiële korting krijgen. De pas houdt ons aanbod toegankelijk voor iedereen. Cruciaal dus, als we een gemixt publiek willen aantrekken. De UiTPAS is heel goed is uitgerold in de streek, dankzij Zuidwest. Maar ik hoor alarmbellen afgaan. Wegens succes is het een dure zaak voor steden en gemeenten. Maar wij hebben dit nodig om onze werking democratisch te houden. Dat vraagstuk belangt ons beide aan." Marnix: "Absoluut. Wij ijveren voor een duurzame toekomst voor de UiTPAS waarbij we vanuit een overlegmodel heel graag meedenken over mogelijke oplossingen, niet alleen over de betaalbaarheid maar evenzeer over de performantie van de back-office, waarin de achterliggende databank sporen van veroudering vertoont en geen 100% correcte data aanlevert. Hopelijk krijgen we hierover in het najaar positieve signalen vanuit Publiq of onze minister (Gennez) en dan schuiven we met plezier mee aan tafel."
Het debat is op dreef. Maar de tijd is op. Nathalie moet dringend de kant van Wervik op. Een gemeente die door de regiovorming, volgend jaar aan haar werkingsgebied wordt toegevoegd. Een plek waar de uitdagingen (diversiteit, armoede, …) eveneens groot zijn, maar waar erfgoed misschien opnieuw de bindende factor kan zijn. We vinden de opportuniteiten wel, lacht Nathalie. We houden elkaar op de hoogte, beaamt Marnix. En weg waren ze. Op zoek naar die zorgzame samenleving. De drukte van de waan van de dag weer in.
Curieus naar Zuidwest? Kom hier meer te weten.
Avansa Mid- en Zuidwest verkennen? Doe je hier.
Anzegem, Avelgem, Deerlijk, Harelbeke, Kortrijk, Kuurne, Lendelede, Menen, Spiere-Helkijn, Waregem, Wervik, Wevelgem en Zwevegem vormen samen IGS Zuidwest.
Avansa Mid-Zuidwest werkt voor diezelfde gemeenten, plus 3 steden: Izegem, Tielt, Roeselare en 12 gemeenten: Ardooie, Dentergem, Hooglede, Ingelmunster, Ledegem, Lendelede, Lichtervelde, Moorslede, Oostrozebeke, Pittem, Staden, Wingene.
